Witam Cię serdecznie w podcaście Swojski Język Polski. Regularne oswajanie się z językiem mówionym pozwoli Ci nauczyć się polskiego w sposób naturalny i automatyczny. Wkrótce sam będziesz mówił płynnie w języku polskim. Miłego słuchania!

Cześć! Słuchasz 41. odcinka podcastu Swojski Język Polski, a zarazem drugiego odcinka w nowym, 2022 roku. Mam dobrą wiadomość. Ten odcinek nagrywam z mikrofonem. Jeśli słuchałeś lub słuchałaś 39. odcinka podsumowującego rok istnienia podcastu, to wiesz, że dotychczas nagrywałam dźwięk w aplikacji w telefonie. Jestem ciekawa, czy zauważysz różnicę w jakości dźwięku. Będzie mi miło jeśli dasz mi znać w komentarzu na swojskijezykpolski.com. 

Dzisiaj chciałabym opowiedzieć Ci o 10. błędach językowych popełnianych przez Polaków. Udowodnię Ci, że język polski może być wyzwaniem nawet dla jego native speakerów.

W Internecie można znaleźć mnóstwo przykładów błędów, które popełniają polscy Internauci. Na przykład na Facebooku i innych social mediach lub na różnych forach internetowych. Są to głównie błędy ortograficzne. Błędem jest np. napisanie “na pewno” razem (napewno), zamiast osobno (na pewno). Np. w zdaniu “Na pewno jutro będzie padać.”

Tego typu błędów jest sporo, jednak są to błędy, które zauważysz dopiero w formie pisanej.

Ja natomiast postanowiłam skupić się na błędach, które moim zdaniem są ciekawsze. Będą to błędy słyszane w mowie. Głównie błędy gramatyczne. Przykładem błędu gramatycznego może być błąd fleksyjny, czyli błąd związany z odmianą rzeczownika przez przypadki. Ale nie chcę Ci opowiadać o teorii gramatyki, a o praktyce. Jeśli interesuje Cię teoria to podlinkuję w transkrypcji do odpowiedniego źródła (tutaj).

Zamiast powielać przykłady błędów ortograficznych Polaków, których listy znajdziesz z łatwością w Internecie, postanowiłam spisać te błędy, które sama najczęściej słyszę w rozmowach z innymi, np. w sklepie, wśród znajomych, a nawet w polskich podcastach.

Dzisiejszy odcinek będzie więc bardzo edukacyjny i być może pocieszy Cię, że nawet Polacy mają czasem problemy z mówieniem po polsku. 😉 Przesłuchaj tego odcinka pierwszy raz bez patrzenia w transkrypcję, a potem koniecznie posłuchaj go z transkrypcją. Transkrypcję znajdziesz na swojskijezykpolski.com/wszystkie-odcinki. W transkrypcji tego odcinka pogrubiłam kluczowe informacje oraz dodałam linki do dodatkowych źródeł. 

1. Dwutysięczny dwudziesty vs dwa tysiące dwudziesty 

Zacznijmy od błędu, który właśnie na początku roku był powtarzany przez wielu Polaków. Jaki rok rozpoczął się pierwszego stycznia? Dwutysięczny dwudziesty drugi? Otóż nie. Pierwszego stycznia rozpoczęliśmy rok dwa tysiące dwudziesty drugi. Natomiast dwadzieścia dwa lata temu, na przełomie tysiącleci, zaczynaliśmy rok dwutysięczny. Jednak rok później świętowaliśmy już rok dwa tysiące pierwszy, a nie rok dwutysięczny pierwszy. W następnym roku zaczynaliśmy rok dwa tysiące drugi, a nie rok dwutysięczny drugi. I tak dalej. Obecnie mamy więc rok dwa tysiące dwudziesty drugi. 

To samo dotyczy oczywiście poprzedniego tysiąclecia. Ja urodziłam się w roku tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym trzecim, a nie w roku tysięcznym dziewięćdziesiątym trzecim. 

2. Półtorej roku vs półtora roku

Jeśli mówimy już o latach i upływie czasu wspomnę o drugim częstym błędzie, który słyszałam nawet wśród swoich znajomych. Jeśli chcę powiedzieć, że od mojej wycieczki do Francji minęło 18 miesięcy, to powiem, że minęło półtorej roku, czy półtora roku? Zastanówmy się. Rok jest w języku polskim rodzaju męskiego. Powiemy więc, że od mojej wycieczki do Francji minęło półtora roku. Ile trwała moja wycieczka? Półtorej tygodnia, czy półtora tygodnia? Oczywiście, że półtora tygodnia, bo tydzień jest również rzeczownikiem rodzaju męskiego.

A jeśli mój lot z Paryża do Warszawy był opóźniony o 90 minut, to powiem, że opóźnienie trwało półtora godziny, czy półtorej godziny? Godzina jest już rodzaju żeńskiego, więc oczywiście półtorej godziny będzie poprawnym wyrażeniem.

3. W cudzysłowiu vs cudzysłowie

Przejdźmy do kolejnego popularnego błędu, który używany jest nawet przez osoby na najwyższych stanowiskach państwowych. Jeśli chcę zacytować czyjeś słowa, to wpiszę je w cudzysłowiu, czy cudzysłowie? Wydawałoby się, że wpiszę cytat w cudzysłowiu, bo przecież to cudzysłów pomaga nam wyodrębnić cytowaną wypowiedź, a nie cudzysłowo. Należy więc po prostu zapamiętać, że poprawnie będzie powiedzieć “w cudzysłowie”. Strona polszczyzna.pl podpowiada, że cudzysłów odmienia się tak samo jak rów i Lwów. 

Wymyśliłam nawet rymowankę, która pozwoli Ci zapamiętać odmianę cudzysłowu: 

Samochód po wypadku znalazł się w rowie, nie spędzę więc weekendu we Lwowie – wpiszę za to cytat w cudzysłowie 😉

Dodam, że “w cudzysłowiu” jest przykładem błędu fleksyjnego, o którym wspomniałam na początku. 

4. Po lewo/prawo vs po lewej/prawej (stronie)

Kolejnym przykładem błędu fleksyjnego jest mówienie, że coś znajduje się “po lewo” lub po prawo”. Gdzie znajduje się dworzec kolejowy? Po prawo czy po prawej? Dworzec znajduje się po prawej stronie, a nie po prawo stronie. Można powiedzieć, że znajduje się na prawo od piekarni lub na lewo od banku. Natomiast jeśli ktoś pyta nas o drogę na dworzec, to nie powiemy, że dworzec znajduje się po prawo. Dworzec znajduje się po prawej. W domyśle po prawej stronie.

Możemy więc skręcić w prawo, aby dojść do dworca, zobaczyć, czy dworzec na pewno znajduje się na prawo od piekarni, ale jeśli zostaniemy dobrze pokierowani, to dworzec znajdziemy po prawej, a nie po prawo.

5. Przekonywujący vs przekonujący

Mam nadzieję, że ten przykład był wystarczająco zrozumiały i przekonujący. A może przekonywujący? Nie. Nie ma takiego przymiotnika w języku polskim jak przekonywujący. Mogę Ciebie przekonywać, żebyś zapisał lub zapisała się na konwersacje online ze mną. Jednak moja oferta nie będzie nigdy przekonywująca. Może być za to przekonująca. 

6. Wziąść vs wziąć

Jeśli moja oferta będzie przekonująca, to może zdecydujesz się wziąć udział w konwersacjach. A może zdecydujesz się wziąść udział? Oj, nie. Nie możemy niczego wziąść. Możemy wziąć książkę ze stołu, wziąć urlop, wziąć leki przed snem. 

7. Włanczać vs włączać

Tak jak nie możemy niczego “wziąść”, tak nie możemy niczego “włanczać”. Nie włanczamy światła, tylko je włączamy. Tak samo włączamy suszarkę, włączamy telewizję, włączamy się do ruchu, wyjeżdżając samochodem z parkingu. Nigdy niczego nie włanczamy. Zawsze włączamy.

8. Poszłem vs poszedłem

Jeśli Twój kolega włączy światło i zobaczy, że przepaliła się żarówka być może pójdzie do sklepu kupić nową. Jeśli spytasz go, co robił w weekend, być może odpowie: 

“Poszłem do sklepu kupić nową żarówkę”.

Wtedy musisz kupić koledzę jakąś książkę do czytania po polsku. Czemu? Otóż jeśli mężczyzna opowiada, że gdzieś poszedł, musi powiedzieć “poszedłem”. 

Kobieta powie “poszłam do sklepu”, ale mężczyzna musi powiedzieć “poszedłem do sklepu”. Ja powiem, że poszłam do kina, ale mój kolega powie, że poszedł do kina. Ja poszłam na spacer z psem, ale mój sąsiad poszedł na spacer z psem.

9. Ilość vs liczba

Jeśli na spacerze będzie dużo psów, to być może sąsiad powie: “Ale duża ilość psów!” No i mamy kolejny błąd. Nawet jeśli psów jest bardzo dużo, to są one policzalne. Będzie więc ich duża liczba, a nie ilość. Na spacerze może być więc duża liczba psów, ale za to po przyjściu do domu sąsiad może nanieść sporą ilość błota lub piasku do mieszkania. Błoto i piasek są niepoliczalne. Nie możemy powiedzieć, że mamy na butach 30 piasków. Możemy ewentualnie powiedzieć, że naliczyliśmy 30 ziarenek piasku.

Niestety duża liczba Polaków nie bierze tej różnicy pod uwagę. Ty jednak już będziesz wiedzieć, że poprawnie jest powiedzieć duża liczba ludzi, duża liczba kotów, duża liczba samochodów, ale za to duża ilość piasku, duża ilość soku, czy duża ilość mąki. Pamiętaj jednak, że sok lub mąka mogą być w opakowaniu. Wtedy powiemy duża liczba butelek soku lub duża liczba paczek mąki.

10. Łabądź vs łabędź, żołędź vs żołądź

Ostatni błąd będzie dotyczył pewnego zwierzęcia oraz owocu drzewa.

Białe ptaki, które możesz w Polsce zobaczyć w stawach lub jeziorach to łabędzie. Owoce dębu, popularnego drzewa rosnącego również w Polsce, to żołędzie. Mamy więc w Polsce łabędzie i żołędzie. Sprawa się komplikuje jeśli chcemy powiedzieć o nich w liczbie pojedynczej. Otóż jeden owoc dębu to żołądź. Natomiast jeden okaz łabędzia to łabędź, a nie łabądź.

Ja już w podstawówce uczyłam się: 

Jeden żołądź, ale jeden łabędź.

Jednak nie każdy Polak o tym pamięta i jeśli nie ma pod ręką telefonu z Internetem, to może długo zastanawiać się nad poprawnymi formami tych wyrazów. 

Podsumowanie

I to już wszystkie błędy językowe popełniane przez Polaków, o których chciałam Ci dzisiaj opowiedzieć. Pamiętaj: mamy rok dwa tysiące dwudziesty drugi, a nie dwutysięczny dwudziesty drugi, wycieczka może trwać półtora tygodnia, a nie półtorej tygodnia, cytuję wypowiedź ważnego ministra w cudzysłowie a nie w cudzysłowiu, sklep meblowy mieści się po lewej a nie po lewo, reklama w telewizji jest przekonująca, a nie przekonywująca, idąc do sklepu musisz wziąć maseczkę, a nie wziąść maseczkę, wchodząc do łazienki włączasz światło, a nie włanczasz światło, jako mężczyzna poszedłeś do pracy, a nie poszłeś do pracy, na imprezie była duża liczba gości, a nie duża ilość gości, z drzewa spadł na Ciebie żołądź, a nie żołędź, za to nad jeziorem gonił Cię łabędź, a nie łabądź. 

Jeśli zapamiętasz te zasady, to będziesz lepiej zaznajomiony lub zaznajomiona z językiem polskim niż niejeden Polak. 

To co, może wymyślisz swoje przykłady i podzielisz się z nami w komentarzu na stronie swojskijezykpolski.com, lub na Facebooku, Instagramie lub YouTubie? Powodzenia! 

To wszystko na dziś. Trzymaj się ciepło i do usłyszenia!

Podobał Ci się ten odcinek? W podziękowaniu możesz wesprzeć mnie finansowo na Patronite!

Sprawdź cennik lekcji i zapisz się na pierwszą lekcję języka polskiego online ze mną, autorką podcastu

O autorce